Jak uniknąć zrostów w kolanie po operacji – artrofibroza?

Występowanie zrostów w kolanie, czyli artrofibrozy to poważna komplikacja, która negatywnie wpływa na całość leczenia kolana. Sztywność oraz ograniczony zakres ruchu zgięcia lub wyprostu w kolanie może wystąpić nawet u 35% osób po operacji rekonstrukcji  więzadła ACL w kolanie. Podobne liczby możemy przytoczyć dla innych zabiegów kolana.

Jak uniknąć powstawania zrostów w kolanie po operacji?

1. Współpraca z fizjoterapeutą – rehabilitacja pooperacyjna.  

Pamiętaj, że operacja to dopiero połowa drogi do osiągnięcia sprawności kolana. Pozostałą część stanowi rehabilitacja, która jest konieczna nie tylko po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego, ale po każdym zabiegu na kolano. W trakcie rehabilitacji stopniowo będziesz ćwiczył i poruszał nogą w coraz większym zakresie pod okiem fizjoterapeuty. Pozwoli to zapobiec zrostom w obrębie kolana. 

2. Ćwiczenia w domu. 

W celu uzyskania pełnego zakresu ruchu i sprawności kolana konieczne będzie wykonywanie przez Ciebie ćwiczeń w domu. W większości przypadków są to proste ruchu, które mają za zadanie wesprzeć pracę Twoją i fizjoterapeuty, którą wykonaliście podczas wizyty. Zazwyczaj wystarczy około 20-30 minut dziennie. 

W przypadku, gdy stwierdzono u Ciebie zrosty ćwiczenia powinny być wykonywane częściej i dłużej. Całość powinna trwać około 60 minut i zawierać ćwiczenia w pozycji rozciągającej kolano. 

3. Kontroluj swoje postępy. 

Nic tak nie motywuje jak dobre efekty naszych działań. W związku z tym w przypadku, gdy Twoje kolano po operacji jest sztywne i ma ograniczony zakres ruchu warto robić mu zdjęcia w odpowiedniej pozycji, aby monitorować postępy lub ich brak. 

Ograniczony zakres ruchu w kolanie i brak postępów będzie świadectwem tego, że należy zmienić sposobów działania w trakcie rehabilitacji. Fizjoterapeuta powinien, wtedy zmienić Twój zestaw ćwiczeń oraz wprowadzić inne zabiegi manualne na Twoje kolano. 

Pamiętaj, że rehabilitacja to proces i powrót do sprawności będzie wymagał czasu i Twojego zaangażowania. Mogą zdarzać się gorsze dni, gdy noga będzie puchła i bolała.

Ćwiczenia na ograniczone zgięcie w kolanie

Ćwiczenia na ograniczony wyprost w kolanie FILM

Jakie są objawy zrostów w kolanie po operacji?

Pojawienie się zrostów w kolanie po operacji jest nazywane inaczej artrofibrozą. Oznacza ono ograniczony ruch w kolanie wywołany nieprawidłową produkcją tkanki bliznowatej. Występuje nawet w 35% operacji rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego ACL w stawie kolanowym. 

Zrosty w kolanie powodują wrażenie sztywności kolana. Niestety mogą one pojawić się, nawet wtedy, gdy rehabilitacja po operacji jest przeprowadzona prawidłowo. Występowanie zrostów powoduje zwłóknienie stawu i jest poważną komplikacją pozabiegową. Fibroza powoduje ograniczone zgięcie i/lub wyprost w kolanie, a co za tym idzie znacząco wpływa na rezultat całościowego leczenia kolana po artroskopii. 

Jakie są przyczyny powstawania zrostów w kolanie?

Przyczyny powstania zrostów nie zostały jeszcze w pełni poznane. Pojawienie się zrostów po operacji kolana jest najprawdopodobniej intensywną odpowiedzią układy odpornościowego na stan zapalny po zabiegu. Pomimo, że nie znamy dokładnych przyczyn powstawania artofibrozy wiemy, które czynniki mogą zwiększać ryzyko powstania takich zrostów np. po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego ACL w kolanie lub operacjach łąkotki w kolanie. 

Czynniki, które zwiększają ryzyko powstawania zrostów w kolanie po artroskopii:

• brak lub nieodpowiednia rehabilitacja w pierwszych 4 tygodniach po zabiegu,
• dużo uszkodzenie kolana np. złamanie wyniosłości międzykostnej, równoczesne uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego ACL i więzadła pobocznego przyśrodkowego MCL w kolanie,  

• płeć – zrosty częściej występują u kobiet, 
• stan psychiczny – depresja,
• kinezjofobia, czyli obawa przed ruchem w kolanie po operacji. 

Boję się ruszać kolanem po operacji – co robić?

Pierwsze dni po operacji kolano są trudne dla każdego pacjenta. Kolano boli, jest opuchnięte i występuje obawa, żeby nie zepsuć tego co zrobiono na operacji. Właśnie, dlatego tak ważna jest współpraca z fizjoterapeutą już kilka dni od operacji. Rehabilitant pokaże Tobie jak poradzić sobie z ograniczonym ruchem kolana po operacji. 

Zbyt późne wprowadzenie ćwiczeń rehabilitacyjnych może usztywnić kolano i spowodować powstanie zrostów, które ograniczoną jest ruchomość zginania i prostowania. 

Negatywnie na kolano będzie wpływać również zbyt duże obciążenie i ćwiczenie nie dostosowane do danego etapu rehabilitacji np. po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego ACL. Spowoduje to powstanie zbyt dużego obrzęku w kolanie, który jest spowodowany przez stan zapalny. Ta sytuacja również może prowadzić do powstania zrostów w kolanie po operacji. W związku z tym bardzo ważna jest rehabilitacja pod okiem doświadczonego rehabilitanta, który będzie potrafił tak dobrać ćwiczenia, aby nie były zbyt łatwe, ale też zbyt trudne na dany etap powrotu do sprawności po operacji kolana.

Czy mam zrosty w kolanie po operacji?

Po 4 tygodniach od większości operacji kolana powinieneś osiągnąć pełen wyprost oraz zgięcie do 135 stopni w kolanie. W momencie, gdy po 4 tygodniach brakuje pełnego zgięcia w kolanie, a zgięcie do 135 stopni nie jest możliwe możemy podejrzewać, że w kolanie pojawiły się zrosty. 

Po tym czasie powinieneś też chodzić tj. prostować kolano w nodzę, która jest z przodu podczas kontaktu z podłożem.

Dlaczego pełen zakres ruchu w kolanie jest ważny?

Pełen zakres ruchu w stawie kolanowym uzyskany podczas rehabilitacji po operacji kolana stanowi podstawę jego dobrego działania w przyszłości. Pełen wyprost w stawie kolanowym jest konieczny do prawidłowego chodzenia bez utykania. Pozwala też na osiągnięcie odpowiedniej siły mięśnia z przodu uda, czyli czworogłowego uda. 

Ograniczony zakres ruchu w kolanie po na przykład rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego ACL stanowi czynnik zwiększający ryzyko zmian zwyrodnieniowych w kolanie.

Fizjoterapia po operacyjnym usunięciu zrostów.

Brak pełnego wyprostu w kolanie lub zgięcie powyżej 120 stopni po kilku miesiącach rehabilitacji może być wskazaniem do operacyjnego usunięcia zrostów. Zabieg polega na rozcięciu i usunięciu zrostów w kolanie, które ograniczają ruch. Po operacji usunięcia zrostów należy jak najszybciej rozpocząć rehabilitację kolana, aby utrzymać odpowiedni zakres ruchu.

---

Źródła wykorzystane w publikacji: 

Lee, D. R., Therrien, E., Song, B. M., Camp, C. L., Krych, A. J., Stuart, M. J., Abdel, M. P., & Levy, B. A. (2022). Arthrofibrosis Nightmares: Prevention and Management Strategies. Sports medicine and arthroscopy review, 30(1), 29–41.

Jacobs, C. A., & Sciascia, A. D. (2011). Factors that influence the efficacy of stretching programs for patients with hypomobility. Sports health, 3(6), 520–523. 

Kambhampati SBS, Gollamudi S, Shanmugasundaram S, Josyula VVS. Cyclops Lesions of the Knee: A Narrative Review of the Literature. Orthop J Sports Med. 2020 Aug 28;8(8):2325967120945671. doi: 10.1177/2325967120945671. PMID: 32923503; PMCID: PMC7457408.

Jakub Dukiewicz, Paweł Bąkowski – Artrofibroza stawu kolanowego po zabiegach chirurgicznych – Fizja